oogjes

Wie veel met woorden werkt, maakt geregeld foutwoorden. Sommige van deze fouten blijken mooie woorden te zijn. Mooi in de zin dat ze opeens een onverwachte duiding of wending geven aan het oorspronkelijk bedoelde woord. Of een leuke associatie oproepen met een ander woord. Dergelijke woorden beginnen hun leven als een nederige tikfout om vervolgens waardering te OOGsten wanneer ze gepromoveerd worden tot een heus OOGje: een (On)Opzettelijk Onjuist Gespeld woord.

Spelfouten kunnen ook opzettelijk worden gemaakt. Het zijn dan minuscule taalkundige commentaren op een woord, eigennaam of zinsdeel. Degene die een dergelijke spelfout gebruikt, geeft hiermee een persoonlijk lading aan het correct gespelde woord. Het woord ‘spelvout’ is hiervan een mooi voorbeeld. Het versterkt de fout maar hoopt als fout onontdekt te blijven. In dit type OOGje staat de eerste O voor opzet.

Een zuivere spelfout bevat hOOGuit enkele letters die verkeerd zijn gespeld, in de meest pure vorm slechts één. Aanvankelijk bestond deze lijst dan ook alleen uit OOGjes die aan dit strenge criterium voldeden. Maar taal is veel te rijk en spannend om een dergelijke beperking te hanteren. Er zijn bijvoorbeeld ook talrijke woordspelingen die berusten op metastase: klankgroepen wisselen van plaats (het aloude ‘verkrachte eenden’ of Bob Dylan’s ‘smoked eyelids’ en ‘punched cigarettes’), of die berusten op klankgelijkenis (‘barbecue’ -> ‘barbeknoei’).

Nadat een eerste kleine collectie OOGjes was samengesteld, werd eens op internet gezocht of er meer mensen zijn die op deze wijze woorden spelen. Hiertoe werden de meeste woorden gegOOGled. Sommige OOGjes die al jaren werden gebruikt, bleken helemaal niet uniek. Bovendien bleken er gelukkig meer liefhebbers van deze tak van sport zijn. Een paar van de fraaiste trouvailles zijn met vermelding in onderstaande lijst opgenomen. Sites met vergelijkbare OOGjeslijsten zijn niet gevonden, maar die zullen ongetwijfeld bestaan. (In 2020 is de Volkskrant begonnen met een rubriekje genaamd “AlfabetBeter” waarin woorden worden gepresenteerd die het keurmerk OOGje wel verdienen.)

Het fenomeen en zijn varianten staat inmiddels bekend als OOGje, het gespe(e)lde woord, spelvout, spelfaut, woordinfectie, toespel(l)ing, woordspel(l)ing, zetduiveltje en zelfvervuller (zelfvervuiler).

Hieronder de lijst met woorden die per ongeluk uit de mond vielen, op het scherm verschenen, verzonnen werden of door anderen werden aangedragen. Geniet van onze rijke taal.

Citeren uit deze collectie wordt natuurlijk aangemoedigd, mits met bronvermelding.

Suggesties? Stuur een e-mailtje naar oogjes@brugmans.org